Radiomaker Dorianne Aussems: ‘Ik gedraag me te vaak zoals mensen van een vrouw verwachten’

Knack Focus blikt terug en biedt u de beste verhalen van het jaar opnieuw aan. Dit is er een van.

Nu Karolien Debecker naar Radio 1 trekt om er Jan Hautekiet te vervangen mag Dorianne Aussems zich warmlopen om vanaf september Generation M, MNM’s jongerentalkshow, in goede banen te leiden. ‘Karolien is heel blij dat de ‘last’ nu verdeeld wordt. Dat ze nu ook eens naar mij kunnen bellen als ze iemand zoeken die op vrouwen valt.’

Lees hier de rest van de beste Knack Focus-verhalen uit 2018.

‘”Dorianne, doe niet belachelijk. Ga naar huis. Kruip in bed.” Ze hebben me echt moeten dwingen.’

We nippen van een iced tea in een bar op het Antwerpse Zuid, een week later dan gepland. Dorianne Aussems, MNM-presentatrice en vanaf september de opvolgster van Karolien Debecker in de interactieve jongerentalkshow Generation M, worstelde namelijk met acute angina. Vervelend, zeker als je tegelijk met een chronische allergie voor ledigheid kampt. Er is als het ware net geen potige securityagent aan te pas moeten komen om haar uit de VRT-gebouwen te ontzetten. ‘Ik kan er nu wel mee lachen, maar het is eigenlijk nogal pathologisch. Ik vertik het om te plooien voor zoiets banaals. Als ik van mijn bed naar de keuken kan stappen, kan ik dat ook van de keuken naar de wagen om dan richting Reyerslaan te karren, toch? En als ik nog voldoende stem heb om mezelf telefonisch ziek te melden, dan kan ik toch net zo goed platen aan elkaar praten?’

Of in de woorden van Karolien Debecker: ‘Het lijkt me soms knap lastig om Dorianne Aussems te zijn.’

‘Maar ik zou het ook nooit anders willen’, gniffelt ze. ‘Ik weet dat het er soms over gaat: dit voorjaar zat ik bij wijze van spreken elke dag dat ik niet moest presenteren in het buitenland voor mijn reisprogramma Aussemstops. Maar ik kan echt geen zinnige reden bedenken om dat níét te doen. Niksen voelt als een straf. Een paar uur rustig in de tuin zitten, dat moet nog net lukken. Tenminste als ik achteraf een round-up kan maken van alle thema’s waarover ik heb nagedacht, welke emoties ik daarbij ervaren heb en welke conclusies ik daar eventueel uit kan trekken. Alles moet zin hebben… Wat zit jij nu met je hoofd te schudden?’

***

‘In mijn hoofd leeft hij nog altijd. Ik praat zelfs nooit in de verleden tijd over hem.’

‘Ben jij niet net te jong om een fangirl van Michael Jackson te zijn?’

‘Het is pas sinds zijn sterfdag – 25 juni 2009, uiteraard – dat de ware obsessie begonnen is. Dat nieuws kwam om een of andere reden keihard binnen en daarna ben ik hem gaan herontdekken. Sindsdien kan ik me geen dag meer herinneren dat ik níét naar zijn muziek geluisterd heb. De intensiteit waarmee hij alles aanpakte en hoe hij telkens vanuit zichzelf vertrok: ongelooflijk inspirerend. Dat laatste probeer ik ook te doen in mijn werk, anders ben je oneerlijk tegen je luisteraars.’

Die luisteraars kennen haar stem ondertussen zo’n vier jaar. In 2014 dwong ze haar stek bij MNM af via de Rock-‘n-Roll Radio Highschool, de masterclass annex talentenscouting die de zender jaarlijks organiseert voor studenten journalistiek. Een mediatransfer, want een jaar eerder had ze zichzelf al van de nachtshifts bij Qmusic verzekerd via hun soortgelijke Q-Academy. Ze zat toen in het tweede jaar journalistiek. Het mag dan wel knap lastig zijn om Dorianne Aussems te zijn, maar het schiet wel aardig op. ‘Nochtans was het nooit het klassieke verhaal van het kind dat als kleuter al radiootje speelde’, vertelt ze. ‘Ik merkte gewoon op dat als ik een spreekbeurt gaf ik ook effectief een hele klas hyperactieve pubers kon doen luisteren. Pas op de hogeschool, toen ik studentenradio maakte, kon ik binnen dit medium mijn drie liefdes – presentatie, muziek en techniek – combineren.’

Zo’n nachtshift is een fantastische leerschool. Een speeltuin ook. Al willen er na valavond weleens unieke figuren inbellen.

Dorianne Aussems: Ik herinner me vooral Michel nog, de kaarsenverzamelaar. Hij omschreef hoe zijn hele huis volgepropt was met kaarsen, en hoe hij zijn passie consequent doortrok in zijn seksleven. De eerlijke, hypervrolijke manier waarop hij dat vertelde, is me bijgebleven. Want geef toe, ‘vrolijk’ is een heel vreemd register om het over je verslaving aan kaarsvet op je huid te hebben. (lacht) En bij nachtradio heb je inderdaad een enorme vrijheid: je kunt eender wat proberen en desnoods ook keihard op je gezicht gaan. Die luxe heb ik vandaag niet meer. Tegelijk kan ik die uitzendingen ook niet meer beluisteren zonder een beetje reflux te krijgen.

Jij grasduint soms in oude nachtuitzendingen?

Aussems: Ja.

Is dat een masochistisch kantje?

Aussems: Er staan gewoon nog stukjes in mijn iTunes-lijst – vooral interventies die ik wel leuk vond en eruitgeknipt heb. Af en toe passeren die nog eens in mijn shuffle. Op zijn minst is het interessant en goed voor het zelfvertrouwen om te horen hoeveel vooruitgang ik in die vier jaar gemaakt heb.

Makkelijke vraag voor iemand die zichzelf ongetwijfeld twee keer per jaar aan een SWOT-analyse onderwerpt: op welk vlak heb je de meeste progressie gemaakt?

Aussems: Vandaag ben ik gewoon mezelf. Je hoort Dorianne op de radio, geen pas afgestudeerde twintiger meer die zich van een vies radiotaaltje bedient omdat ze denkt dat het zo hoort. Nu goed, ik weet ook wel dat zoiets onvermijdelijk is als beginneling: je moet eerst alles leren voor je een eigen toon kunt vinden. En ik verhoud me nu ook anders tegenover wie inbelt: dat hele ‘ik ben de presentator, jij de luisteraar en nu gaan we iets leuks doen’ is eruit. Ik behandel hen tegenwoordig als kennissen, waar ik even een mooi moment mee heb. Alweer iets dat ik van Karolien heb geleerd.

Bij MNM belandde je vrij snel ook op de redactie van Generation M. Debecker vertelde hoe ze meteen onder de indruk was van jouw intelligentie en maturiteit.

Aussems: Mooi compliment, maar geen idee of dat echt zo was. Ik weet wel dat ik sinds het middelbaar al anders leek te denken dan mijn klasgenoten. Als ik hen op de speelplaats hoorde praten, dacht ik vooral: ik ben niet mee, hier kan en wil ik het niet eens over hebben, laat mij maar even naar de wolken staren. (denkt na) Sinds mijn twaalfde, na het overlijden van mijn mama, lijk ik voor te zitten op de rest. Logisch ook. Van de ene dag op de andere speel je niet meer met Playmobil, maar stel je met je zussen en je vader planningen op over wie zal koken en wassen. Die overgang is zo abrupt, uiteraard sijpelt dat door in je karakter. Je krijgt een soort zwaarte die je niet meer kunt afschudden.

Rond die tijd werd ik ook gepest op school: mijn leeftijdsgenoten vonden me heel vreemd. ‘Zeg toch niet zulke rare dingen, Dorianne.’ Ja maar, jongens, dat is wat ik nu dénk. Zelfs vandaag ligt het niet voor de hand om mensen te vinden met wie het echt klikt. Ik heb goede vrienden, maar ook in die groep lijk ik regelmatig tien stappen verder en in een compleet andere richting te denken, en kan niemand nog volgen. (lachje)

Een allergie aan oppervlakkigheid, kortom.

Aussems: Dat dus. Mensen praten nogal vaak over hetzelfde, en telkens in dezelfde rotte clichés. (droog) Ik word echt mottig van clichés. Ik wéét dat niet elk gesprek altijd ter zake moet zijn, maar ik vind smalltalk soms ongelooflijk tijdverlies. Ik kan desnoods wel over koetjes en kalfjes praten, maar dat mag vooral niet te lang duren. (lacht)

Generation M ligt jou dus duidelijk beter dan een frivole ochtendshow?

Aussems: Alleen al omdat ik nooit op tijd in mijn bed raak. Maar ik hou er inderdaad van om mensen die amper van hun lijn af te krijgen zijn toch een duwtje te geven. Om met mensen te praten die niet exact zoals ik denken. Om – hallo, cliché – dingen bespreekbaar te maken. Generation M is echt een cadeau voor mij.

Is het een moeilijker programma om te maken dan pakweg vijf jaar geleden? Iedereen is hypergevoelig geworden, maar houdt er tegelijkertijd wel steeds extremere meningen op na.

Aussems: Ik geef het programma geen inhoud: alles ligt twee uur lang in de handen van de luisteraar. Het wordt pas gevaarlijk mocht ik zelf conclusies beginnen te trekken, maar daar let ik wel voor op. En ontploft het eens, dan ontploft het maar. Ik kijk er eerlijk gezegd al naar uit. Als iedereen zijn voorzichtigheid even laat varen komen we waarschijnlijk tot iets heel zinnigs. Want dát is wel een kwalijke evolutie: iedereen is vandaag extreem voorzichtig en je vindt in de media amper afwijkende meningen. Talkshowgasten op tv zijn allemaal zo verdomd braaf en links geworden. Iedereen zit aan de ‘juiste’ kant, terwijl het me net veel meer zou uitdagen om van iemand te horen dat hij of zij pakweg #MeToo overroepen en idioot vindt. (denkt na) Eerder dit jaar hadden we bijvoorbeeld een rabiate homofoob in de studio: op persoonlijk vlak kookt mijn bloed op zo’n moment, maar als radiomaker ben ik daar heel blij mee. Iedereen wil toch weten waarom die man zo denkt?

Hoe vertaalt die voorzichtigheid zich op de radio?

Aussems: In anonieme reacties. Niemand wil nog met naam en toenaam een afwijkende mening verkondigen. Of ze tonen zich online heel fel, maar wanneer je ze dan opbelt, nemen ze niet meer op. Heel frustrerend voor een radiomaker. Ik kan daar echt kwaad om worden.

Michèle Cuvelier van Studio Brussel had het vorig jaar in deze reeks over hoe jullie een generatie zijn die haar stem niet meer laat horen. ‘Er is een soort schroom om vrijuit te spreken’, zei ze. Akkoord?

Aussems:We do speak up. Maar dan eerder in een Instagramstory van vijftien seconden. ‘Fuck de NMBS. Trein weer te laat!’ Dat is toch net zo goed jezelf laten horen? En ik spreek nog heel vaak luisteraars van zestien, of zelfs veertien, die heel doordacht en onderbouwd in één minuut een heldere mening naar voren kunnen schuiven. Ze kunnen en durven het echt nog wel.

Wat ik storender vind, is dat we naast die Instagramstory ook nog een uur hebben geposeerd voor de juiste foto voor onze feed, en dat die daarna unaniem bejubeld wordt. We zijn blijkbaar een generatie van klapvee geworden: elkaar kritiekloos bewonderen is verplicht. Terwijl ik dan vaak aan de zijkant sta te kijken en denk: ben ik nu echt de énige die dit niet leuk vindt? Niets mis met elkaar een beetje opvrijen op sociale media, maar je kunt toch echt niet iedereen knap, plezant of ongemeen boeiend vinden?

Vrij naar Bojack Horseman: het probleem met het leven door een roze bril bekijken is dat alle rode vlaggen er gewoon als vlaggen uitzien.

Aussems: Het voelt heel dubbel. Enerzijds doet dat wonderen voor het zelfbeeld van veel jongeren, en we hebben nog wel wat in te halen op het vlak van body positivity. Anderzijds kan het niet gezond zijn om zo door het leven te gaan, want als alles geweldig is, leer je heel snel af om wat dieper over jezelf na te denken.

Generation M blijft het opvallend goed doen bij tieners. Pro memorie: die generatie die zich naar verluidt enkel nog een bochel kijkt met YouTube-filmpjes op de smartphone.

Aussems:(knikt) Jongeren zitten uitsluitend op YouTube, maar bellen wel naar de radio om te vertellen hoe ze enkel nog op YouTube zitten. Dat is een hele rare vaststelling. Een paar jaar terug dachten wij ook dat we ze kwijt waren, maar sinds de lancering van onze app stijgt het verkeer nog elke week. Online is key: ik werd destijds nog wakker met de radio, vandaag worden jongeren wakker met de Instagrampost van Peter en Julie uit de studio. In het beste geval stemmen ze daarna ook af op MNM. Je moet als radiomaker helemaal anders gaan denken. Vroeger brainstormden we eerst over wat we op antenne zouden doen en dachten we dan even na hoe we dat eventueel ook online konden vertalen. Nu denken we eerst na over het online luik, en is het niet eens gezegd dat we op antenne net hetzelfde doen.

Generation M scoort ook op het vlak van diversiteit. Jullie bereiken bijvoorbeeld net zo goed tieners met een migratieachtergrond. Is daar een formule voor?

Aussems: We laten hen aan het woord en we draaien meer hiphop. Dat klinkt misschien als een doordachte strategie, maar die moet je ook wel een beetje hebben: je vervalt heel makkelijk in een zeer blanke show. Niet dat het altijd voor de hand ligt om iemand met een andere achtergrond in de studio te krijgen. Hun hele vriendenkliek luistert mee en belt ook in – fijn, want dat trekt de boel op gang -, maar wanneer het dan serieus wordt, klappen ze dicht omdat ze weten dat echt iederéén luistert.

Over hiphop gesproken. Debecker weerde begin dit jaar Boef uit jullie playlist na zijn vrouwonvriendelijke opmerkingen. Ik ben er nog altijd niet uit wat ik daarvan denk. Voornamelijk omdat het heel onduidelijk is waar we dan precies de grens kunnen trekken.

Aussems: Daarnet draaide MNM De tuinslang van Donnie: dubieuze tekst en zeer denigrerend ten opzichte van vrouwen. ‘Ogen open, wees niet bang/mond open, komt-ie dan.’ Dat is eigenlijk even problematisch. Maar je kunt stellen dat het binnen een nummer kunst is, en dat kunst zich iets meer kan permitteren. Terwijl het buiten een songtekst plots een statement wordt. Onze luisteraars waren het daar niet per se mee eens – zelden zo veel berichten gekregen als toen -, maar het was een zinnig statement van Karolien. Op tijd en stond hebben we allemaal eens een slap in the face nodig.

*** ‘Het is een dingetje nu, hè. In de komende tien jaar zal het in elk interview ter sprake komen.’

Aussems kijkt zuur. ‘Vijftien jaar, zei Karolien.’

In mei kwam Aussems, zes jaar nadat ze het vrienden en familie liet weten, ook publiek uit de kast, met een welgemikte tweet en een passage bij Lieven Van Gils. Directe aanleiding was de lgbtq-uitzending van Taboe, waarin één vrouw zich luidop beklaagde over het gebrek aan Vlaamse voorbeelden én een paar opruiende sms’en van Debecker. ‘Karolien is blij dat de ‘last’ nu een beetje verdeeld wordt’, lacht Aussems. ‘Dat ze nu ook eens naar mij kunnen bellen als ze iemand zoeken die op vrouwen valt.’ (lacht) De lijst aan (openlijk) lesbische mediafiguren is inderdaad behoorlijk kort. ‘Je had Yasmine, Karolien en daarna een gapend vacuüm. Gek toch? Akkoord, er zijn ook een paar bekende mannen, maar ze zijn zelden erg vocaal en bovendien allemaal boven de dertig. Die zullen een tiener ook niet meteen inspireren. (snel) Waarmee ik dus niet wil zeggen dat ik voor iemand een inspiratiebron ben.’

De correcte term is rolmodel, Dorianne.

Aussems:(grimast) Niet doen. Zeg dat niet. Ik was laatst op Unicorn, een lgbtq-festival op Linkeroever, toen er plots een meisje strijdvaardig op me afstapte: ‘Daar is ze. Ons rolmodel! Waarom kom je daar nu pas voor uit? Je had dat al vier jaar eerder kunnen zeggen!’ Echt, een zeer vermoeiend gesprek. Ik heb er nochtans nooit over gelogen. Dat ik het niet van de daken schreeuwde, was vooral omdat je in zoveel situaties terecht kunt komen waarbij je wéét dat je gesprekspartner er niet echt begrip voor heeft, en ik echt geen zin had dat telkens van hun gezicht af te lezen.

Begrijpelijk.

Aussems: Maar fout. Want zo kom je dus geen meter verder. Ik wil helemaal geen rolmodel zijn, maar ik zit wel in een positie waarin mijn outing een soort impact heeft. En ik weet dat het voor mij een wereld van verschil had gemaakt, mocht ik destijds een jong, Vlaams voorbeeld gezien hebben. Want wie zegt dat we er stilaan wel zijn, heeft ongelijk. Al zit het vaak in kleine dingen. Herinner je je die reclame voor levensverzekeringen tijdens het WK, waarin twee mannen elkaar versierden? De eerste reactie die ik hoorde, was: ‘Moet dat nu echt?’ Hoezo? Wát moet er nu echt? Het leven zoals het is, bedoel je? Onlangs was ik ook op een housewarming waar het ging over een kennis die nooit over vrouwen praatte of een vriendin meebracht. ‘Zeker een homo’, was de conclusie. Dat dus. Ik heb die vrienden heel graag, maar dat is wel net uit hun mond gekomen: je hebt dat net geparkeerd als iets aberrants.

Ben jij het type dat op zo’n moment zwijgt, voor de lieve vrede?

Aussems: Ik heb het toch even benoemd aan tafel, ja. Ze bedoelen het niet slecht, maar die kleine zinnetjes zijn vaak toxischer dan openlijke aversie. Daar kun je tenminste tegenin gaan.

Hoe kijk jij naar mediafiguren die het liever niet vertellen? Saskia De Coster heeft Luc Appermont, die er pas in de herfst van zijn carrière voor uitkwam, ooit een lafaard genoemd, bijvoorbeeld.

Aussems: Dat zul je mij nooit horen zeggen. Elk verhaal is anders, en iedereen moet zijn eigen tempo maar bepalen. Maar als iedereen blijft zwijgen kom je nergens. Er zijn ook genoeg mannen en vrouwen die in een perfecte positie zitten om ervoor uit te komen, maar helaas niet verder komen dan een like voor een post van Karolien of mij. Daarna kruipen ze weer in hun veilige hoekje.

Debecker heeft ooit het woord ‘verkavelingshomo’ gebruikt. ‘Collega’s die zich wel outen en daarna minder zichzelf zijn. Ze verstoppen hun vrouwelijkheid of mannelijkheid omdat ze weten dat ze zo aan populariteit inboeten.’

Aussems: Doodzonde, toch? Ik kan best een paar ‘verkavelingshomo’s’ bedenken die na hun outing plots hun strakke broeken, diep uitgesneden T-shirts en vrouwelijke gedrag achterwege lieten. Bij elke hogere sport op de carrièreladder lijkt er weer wat minder van hen over te blijven. Ik word daar heel triest van, maar ik wil ook niet oordelen over iemand die niet in het reine is met zichzelf.

Nu goed, ik wéét wie ik ben, maar ik pas mezelf ook nog altijd aan. Het is een vervelende vaststelling, maar ik gedraag me nog al te vaak zoals mensen van een vrouw verwachten. Nochtans is het compleet ridicuul dat een man op de bus mag zitten manspreaden, terwijl ik keurig met de benen gekruist moet zitten. Ik ben na drie jaar ook gestopt met voetballen omdat dat niet in het standaardprofiel paste, en zelfs als ik vandaag nog eens met mannen voetbal, houd ik me in. Omdat ik weet dat ze het niet appreciëren als ik hen weer eens naar huis dribbel. (lacht) Ik ben Tessa Wullaert niet, maar ik was best goed. Constant jezelf afremmen of naar beneden drukken is extreem vermoeiend.

‘Ik moest lachen met mezelf om te mogen spreken’, zegt Hannah Gadsby in haar stand-upspecial en lgbtq-manifest Nanette op Netflix. Herkenbaar?

Aussems:(knikt) Zeer. Onlangs ontwikkelde een modemerk samen met de Antwerpse pridebeweging een hemelsblauw T-shirt met daarop in oranje letters: ’tapet’. Een scheldwoord voor homo. What the fuck? Hebben we nu echt zoveel regenbogen voor onze kop dat we niet eens meer zien hoe fout dat is? Waarom zou ik, of eender wie, met zo’n shirt willen rondlopen? ‘Om te tonen dat we het niet aan ons hart laten komen’, was de uitleg. (droog) Dat was een heel bezopen idee.

Ik snap het wel, hoor: er mocht zolang gewoon níét over gesproken worden, dat we al blij waren dat lachen met onszelf wél toegelaten was. Het was minstens een stap vooruit. Ik heb ook veel holebivrienden die het nog steeds doen, maar het moet er zo snel mogelijk uit. Fijn dat je kunt lachen met jezelf, maar op die manier gooien we alles weg wat we zo moeizaam hebben opgebouwd.