‘Holebi’s onderwerpen zich in videoclips vaak aan de heteronorm’

Een fragment uit 'Desire' van Years & Years © /

Met haar onderzoek naar de representatie van holebi’s in videoclips heeft Barbara Sprangers (UGent) de Vlaamse Popthesisprijs gewonnen. De conclusie? ‘Er is zeker plaats voor holebi’s in de popmuziek, maar de manier waarop kan nog een pak beter.’

Barbara Sprangers won met haar onderzoek de Popthesisprijs
Barbara Sprangers won met haar onderzoek de Popthesisprijs© /

Hoe worden holebi’s voorgesteld in videoclips? Met die vraag hield Barbara Sprangers zich bezig tijdens haar masterjaar communicatiewetenschappen aan de UGent. En met succes, want Sprangers won met haar eindwerk de Popthesisprijs, door Poppunt in het leven geroepen om onderzoek naar en in de muziekindustrie te stimuleren. Haar onderzoek biedt volgens de jury ‘een inkijk in een cultuur die minder gekend en veel gelaagder is dan je op het eerste gezicht zou denken.’

‘Voor mij is popcultuur het middel bij uitstek om mensen te laten kennismaken met ideeën en wereldbeelden’, verklaart Barbara Sprangers haar interesse. Ze noemt zichzelf voor 99 procent hetero – ‘want seksualiteit is een continuüm’ -, maar de vertegenwoordiging van minderheden ligt haar na aan het hart.

‘In de aanloop naar mijn masterjaar hoorde ik opvallend vaak dat het taboe rond homoseksualiteit nu toch echt wel verdwenen is. Met die stelling ben ik het niet eens’, zegt ze. ‘In veel landen mogen holebi’s vandaag nog altijd niet trouwen of kinderen adopteren. Bovendien moeten ze, ook in het Westen, nog altijd heel hun leven lang uit de kast komen.’

Om uit te zoeken hoe holebi’s worden voorgesteld in muziekvideo’s – transgenders vallen buiten het onderzoek – selecteerde Sprangers veertien clips. Daar zit werk bij van mainstreamartiesten, zoals Christine and the Queens en Years & Years, maar ook van kleinere acts als Siya en Le1f.

Rooskleurig

Sprangers bespreekt in haar werkstuk vier grote strategieën. ‘Ten eerste valt het op hoe vaak holebipersonages vaak terecht in een queer droomwereld, volledig los van de realiteit, waarin ze bijvoorbeeld zonder schroom kunnen feesten. Vaak komen daar ook drank en drugs bij kijken. Een variant daarop is de artiest als buitenaards wezen of pseudoheilige. Het cyborgimago dat Janelle Monáe zich heeft aangemeten, onder meer met haar laatste plaat Dirty Computer, is daar een goed voorbeeld van.’

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."


De studente ziet weinig heil in die strategie. ‘Het levert vooral mooie beelden op. Popcultuur mag en moet ons plezier verschaffen, maar de clips gaan zo wel voorbij aan de sociale en psychologische realiteit, die voor veel holebi’s nog steeds niet rooskleurig is.’

In het verlengde daarvan ligt de tweede strategie, waarbij homo- en biseksualiteit wordt voorgesteld als iets dat in het geheim gebeurt of iets anoniems. ‘In die clips zitten intieme scènes tussen queers, maar doordat ze zogenaamd niet gezien mogen worden of de queers hun ware zelf enkel aan ‘insiders’ kunnen tonen, conformeren ze zich nog steeds aan de heteronormatieve waarden’, legt Sprangers uit.

Dan ziet zij meer heil in de derde strategie, die van de parodie. ‘Artiesten kunnen ervoor kiezen om een cliché-situatie of een traditionele genderrol over te nemen, maar hier en daar te wijzigen. Binnen de hypermasculiene hiphopcultuur is iemand als Le1f een goed voorbeeld. Hij situeert zijn clip in een wellness-centrum, maar de schaarsgeklede masseurs van dienst zijn niet alleen vrouwen. Zelf dartelt hij sierlijk door de video, met roze vlechtjes in zijn haren.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."


Tot slot vond Sprangers enkele clips met een plottwist, waarin gespeeld wordt met de heteronormatieve verwachtingen. Dat doet Years and Years bijvoorbeeld in hun videoclip voor Desire: je denkt dat je vrouwelijke handen ziet, met roodgelakte nagels, maar uiteindelijk blijken ze van een man te zijn.

Ruwe kantje

Het meest van al gelooft Sprangers in de kracht van de queer gaze, een blik op de werkelijkheid die vertrekt vanuit seksualiteit als fluïde begrip. Die staat tegenover de male gaze, de blik van de heteroman en een term die in de jaren zeventig door de feministische filmcriticus Laura Mulvey werd geïntroduceerd. Volgens Mulvey werd en wordt de vrouw in klassieke Hollywoodfilms gedegradeerd tot object, als gevolg van de mannelijke overmacht in de filmindustrie. ‘Ook heteroseksuele liefde kan bekeken worden vanuit de queer gaze’, zegt Sprangers, ‘door bijvoorbeeld bewust geen rekening te houden met de heersende schoonheidsidealen of de ene seksuele geaardheid niet boven de andere te stellen.’

Veel van die strategieën vertrekken vanuit de LGBT-scene of andere milieus binnen de underground, maar verliezen hun ruwe kantje zodra ze in de mainstream worden opgenomen, zegt Sprangers. ‘Intimiteit tussen twee knappe vrouwen kan taboedoorbrekend werken, maar kan ook worden opgevoerd om heteroseksuele mannelijke fans aan te trekken. Queer elementen worden ook vaak gecounterd door een songtekst zonder mannelijke of vrouwelijke voornaamwoorden opduiken, waarin zowel holebi’s als hetero’s zich herkennen.’

Wat wel zeker is, is dat de aanwezigheid van holebi’s de laatste jaren is toegenomen, en daar is Sprangers blij mee. ‘Maar het is niet omdat er meer representatie is, dat die niet beter kan. Er kan nog meer aandacht zijn voor niet-witte holebi’s of voor mensen die niet de ideale maten hebben. Ook hetero-artiesten kunnen hun steentje bijdragen, door open te staan voor wie buiten de stereotypen valt.’

Authenticiteit is cruciaal, besluit Sprangers. ‘Heteroflexibiliteit, bijvoorbeeld Britney Spears en Madonna die elkaar op de mond kussen tijdens een awardshow, bevestigt toch vooral de bestaande normen.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content