Van het Maximiliaanpark naar de bioscoop: ‘Vlaamse filmstudenten kunnen hier een voorbeeld aan nemen’

Een van de meest opvallende films op het Leuvense kortfilmfestival is het debuut van Fatma Osman, een meisje dat drie jaar geleden vanuit Somalië naar ons land vluchtte. Samen met haar vonden nog zes nieuwkomers onder de vleugels van vzw Cinemaximiliaan de weg naar de camera. Een verhaal dat de klassieke filmindustrie inspireert, zo blijkt.

Michaël Roskam, Lukas Dhont, Fien Troch, Kaat Beels… noem een Vlaamse regisseur en de kans is groot dat hij of zij als aanstormend talent een prijs heeft gepakt op het Leuvens Kortfilmfestival. Dit jaar vallen in de Vlaamse competitie vooral Klem en Operatie Kazuifel op. De eerste titel is het debuut van Ish Ait Hamou, de tweede is de Oostfronterskortfilm van Iwein Segers – featuring Jelle De Beule.

Maar ook Undocumented Love van Fatma Osman trekt de aandacht. Osman is 21, studeerde Engels en wiskunde in haar vaderland Somalië, maar vluchtte drie jaar geleden naar ons land om te ontsnappen aan terreurorganisatie Al-Shabaab. Vandaag stelt ze trots haar eigen kortfilm voor in Leuven, nadat die eerder in wereldpremière ging op Film Fest Gent Gent.

De cruciale schakel tussen asielcentrum en bioscoopzaal is Cinemaximiliaan. De vzw kwam in het nieuws door de filmavonden die ze organiseert in het Maximiliaanpark, maar intussen reikt haar werking veel verder en screent ze bijvoorbeeld films in asielcentra en privé-woningen. De organisatie werkt ook steeds vaker samen met grote cultuurhuizen en bioscoopzalen.

Maar sinds een jaar creëert Cinemaximiliaan dus ook kortfilms. Intussen hebben zeven jonge regisseurs evenveel producties afgewerkt, allemaal opgenomen in een groot achterhuis in Molenbeek die dienst doet als veelzijdige filmstudio. Rand Abou Fakher, een jonge maker afkomstig uit Syrië, ging bijvoorbeeld aan de slag met de gerenommeerde Hongaarse regisseur Béla Tarr. Fatma Osman werd dan weer gekoppeld aan Hans Van Nuffel, regisseur van onder meer Adem.

Samen werkten ze Osmans verhaal uit tot Undocumented Love. De jonge Somalische regisseerde de kortfilm niet alleen, maar speelt ook de hoofdrol van een jonge vrouw die in een asielcentrum moet toekijken hoe haar vrienden, die ze altijd heeft bijgestaan, een voor een hun papieren krijgen en vertrekken. Geen opbeurende boodschap, zou je denken, maar het bijzondere einde, waarin Osman een zelfgeschreven gedicht voorleest, laat de toon van de film helemaal kantelen.

‘Met dat shot wil ik mensen zonder een verblijfsgunning een hart onder de riem steken’, vertelt Osman. ‘Ik wil hen hoop geven en tonen tot wat iemand zoals zij in staat kan zijn. zoals ik mezelf ook hoop heb kunnen geven met deze film.’ En Osmans verhaal gaat verder: wanneer we haar spreken, heeft ze net een workshop van twee maanden gevolgd op de Gentse kunstschool KASK en denkt ze naar eigen zeggen al na over haar volgende film.

Helemaal opnieuw beginnen

‘In Somalië heeft Fatma nauwelijks films gezien, maar ze is enorm gedreven en absorbeert de massa’s series en films die ze nu kan bekijken als een spons’, zegt mentor Hans Van Nuffel trots. ‘Net daarom vind ik deze samenwerking zo boeiend: dit is een jong, progressief meisje dat uit een heel conservatieve omgeving komt, het Somalische platteland dus, en hier helemaal opnieuw kan beginnen op een manier die daarvoor nooit mogelijk was.’

Dat geldt ook voor de andere jonge makers die onder de vleugels van Cinemaxiliaan debuteerden, legt Gawan Fagard, samen met Gwendolyn Lootens de bezieler van de vzw en de producent van de kortfims, uit. ‘Van de zeven nieuwkomers die onze eerste kortfilms regisseerden, zitten er nu drie op de filmschool. Omar, een jonge Irakees, volgt een VDAB-cursus fotografie en werkt bij ons zijn stage af. Twee anderen jongens uit de Gazastrook en Somalië, die bij ons als geluidstechnici werkten, proberen we dan weer aan een stage te helpen.’

Na de eerste successen wil Cinemaximiliaan nu vooral professionaliseren. Op lange termijn wil de vzw nieuwkomers een verdiepend traject kunnen aangaan en zich kunnen oriënteren in de sociale en culturele sector. ‘Nieuwkomers werken bij ons op kantoor en nemen allerhande taken op zich, van de communicatie tot de boekhouding en designs. Verder draait dit allemaal op energie van vrijwilligers en stagiairs.’ De organisatie wordt gesteund door onder meer het Vlaams Ministerie voor Cultuur en het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF), maar zoekt volop naar extra mecenassen en heeft sinds kort een donatierekening geopend via de Koning Boudewijnstichting.

Ondertussen spreekt de aanpak van Cinemaximiliaan – talent vinden op plaatsen waar niemand het tot voor kort ging zoeken en die ruwe diamanten vervolgens ondersteunen – tot de verbeelding van de filmindustrie. Zo kwam het VAF al aankloppen voor overleg en wil de Unie van Regisseurs graag van de vzw horen hoe ze talent uit kansengroepen gemakkelijker in filmscholen en op sets kan krijgen. ‘Dit was vooraf niet onze bedoeling’, zegt Fagard. ‘Maar we merken wel dat, als je die stem betrekt in de cinema, er een heel andere filmtaal ontstaat.’

Ook Van Nuffel is ervan overtuigd dat Vlaamse jonge regisseurs heel wat kunnen opsteken van hun Syrische, Afghaanse of Somalische evenknieën. ‘De filmindustrie zoekt naar mensen die goed kunnen samenwerken en veel kunnen maken met weinig, en daar zijn die jongens en meisjes bij Cinemaximiliaan geweldig in. Van onze eigen studenten merk ik dan weer dat ze soms wat ontmoedigd raken tijdens de opleiding. Af en toe tonen ze zich zelfs wat verwend. Daar kan een interessante kruisbestuiving ontstaan: mensen als Fatma hebben wat aan de kennis van de filmschool, mijn studenten kunnen zich laten inspireren door de dankbaarheid die Fatma toont.’