Michael Moore recupeert zijn stokpaardjes in ‘Fahrenheit 11/9’

Hoe een clown als Trump president kon worden? Michael Moore vraagt het zich af in zijn fuckyoumentary Fahrenheit 11/9 en vindt antwoorden in zijn thuisstad Flint, zijn eerdere films en bij Gwen Stefani.

‘Het spijt me dat ik slecht nieuws heb’, schreef filmmaker en pain in the ass Michael Moore vlak voor de zomer van 2016 op zijn blog. ‘Donald J. Trump zal in november winnen. Die ellendige, onwetende, gevaarlijke parttime clown en fulltime sociopaat wordt onze volgende president.’ Wanneer hij in een terugblik op de noodlottige presidentsverkiezingen een fragment toont waarin zijn artikel door nieuwslezers als profetisch wordt bestempeld, overvalt Moore een gevoel van schuld en schaamte.

Hoe is het zover kunnen komen? Dat onderzoekt Moore in het explosieve Fahrenheit 11/9, een titel die refereert aan zijn blockbusterdocu Fahrenheit 9/11 en aan de stembusgang van 9 november 2016. Het korte antwoord? Het is de schuld van Gwen Stefani, die bij tv-zender NBC meer verdiende dan Trump, waarop die dacht: wat als ik nu eens zou meedoen aan de verkiezingen? Het lange antwoord? Dat is een tikkeltje ambitieuzer, spannender en minder hapklaar dan bij andere Trumpdocumentaires als Get Me Roger Stone en Active Measures.

Zoals Moore in zijn beste films doet, focust hij in Fahrenheit 11/9 op één gebeurtenis – in dit geval Trumps verkiezing – om daarna weer uit te zoomen om een caleidoscopisch portret te schetsen dat verschillende kwesties aan elkaar knoopt. Een hele onderneming, waarvoor hij archief- en tv-beelden gebruikt, als reporter ter plaatse gaat, in de rol van misnoegde burger duikt of van zich laat horen met zijn bijtende, kurkdroge voice-over. Middels een beukende en tendentieuze montage mengt hij dat alles tot één verhaal.

Dat laatste klopt misschien niet helemaal. Want al heeft Moore een duidelijk uitgangspunt – hoe is Trump president kunnen worden – de verschillende lijnen die hij verweeft, vormen eerder een gevoel dan een verhaal. Van zijn debuut Roger & Me (waarin hij de perverse macht van bedrijven aanklaagt) tot het schuldig verzuim van de wapenindustrie (net als in Bowling for Columbine wordt opnieuw een mass shooting onder de loep genomen) en de dubbelzinnige rol die politiek en bedrijfswereld spelen in de vergiftiging van het drinkwater in Flint, Moores thuisstad: telkens boort Moore naar het onderbuikgevoel. Dit keer zelfs aan de hand van dezelfde thema’s als in zijn vorige films.

Door al zijn stokpaardjes handig te recupereren, misbruikt Moore het fenomeen-Trump even hard als de Amerikaanse media die de president om die reden aanvalt. Evengoed speelt hij met deze chaotische aanpak in op de hyperrealiteit waarin Trump president kon worden: een tijd waarin alles tegelijkertijd en door elkaar gebeurt. In het centrum van die wervelwind staat Trump in alle rust te genieten van de door hem gecreëerde chaos, meent Moore. Een Amerikaanse journalist bestempelde zijn fuckyoumentary daarom als ‘een warrige film voor warrige tijden’. Bondiger kun je het niet samenvatten.