‘We zijn allemaal Amerikawatchers geworden’

Gilles Michiels, cultuurredacteur van studentenblad Veto, zou graag zien dat we ons wat minder op cultuur uit de Verenigde Staten richten. ‘Marokkaanse gnawa, ethio-jazz en Cubaanse ritmes smijten we op het hoopje van de wereldmuziek. Is niet alle muziek van de wereld?’

Voor u zich naar uw spiegel rept om te checken of u al op Björn Soenens lijkt: we zijn culturéle Amerikawatchers geworden. Er lijkt een stilzwijgende consensus te bestaan dat onze cultuur zich moet spiegelen aan cinema, muziek en andere kunstvormen van over de plas.

De matige Hollywooduitstap van Erik Van Looy geven we meer aandacht dan de wereldsuccessen van de broers Dardenne. We kennen meer middelmatige bands uit de VS dan goede muziek uit Nederland. En als een van onze acteurs het tot de Verenigde Staten schopt – en dat willen we collectief zo graag – mag die enthousiast mee aanschuiven aan elke talkshowtafel die ook maar enigszins in zijn promotournee past.

Nu is dat te verantwoorden. In zowat elk cultureel domein hebben de Verenigde Staten de afgelopen eeuw een pioniersrol gespeeld. Noem tien grote pop- of rockbands en de kans is groot dat er acht uit de VS komen. Noem tien filmklassiekers en het resultaat zal hetzelfde zijn. De vraag is of we de culturele rol van de VS niet overschatten of ze soms zelfs creëren door onze eigen fixatie op het land.

Dat zou nefast zijn, want films, literatuur en muziek en co zijn geen neutrale bezigheidstherapie. Ze vertellen ons iets wezenlijks over hoe andere mensen de wereld zien. We identificeren ons met makers en personages, nemen hun blik over, bevragen hun en onze eigen visies. Je culturele blik grotendeels beperken tot één taalgebied, laat staan één land, is per definitie verarmend.

Vergelijk het met onze journaals. Er wordt weleens geklaagd dat we onze journaals vullen met Amerikaanse schietpartijen waarbij twee doden vallen, terwijl we massamoorden in een ver Afrikaans land liever doodzwijgen. Vaak wordt vergeten dat het ook in onze culturele berichtgeving over interesse in mensen gaat.

In feite zijn we culturele uitingen buiten het Engelse taalgebied gaan discrimineren. Omdat we nauwelijks terminologie bezitten om hen recht te doen, moeten ze het bij het grote publiek stellen met een twijfelachtig, veralgemenend etiket. Marokkaanse gnawa, ethio-jazz en Cubaanse ritmes smijten we op het hoopje van de wereldmuziek. Is niet alle muziek van de wereld? Een Vlaming die met Marokkanen gaat musiceren, wordt onder de vlag van het sociaal-artistiek werk geplaatst. En de Vlaamse songsmid die zijn eigen taal verkiest, pulkt triestig aan zijn gitaar in het kleinkunsthoekje.

Misschien nog het beste voorbeeld is een van de weinige Spaanstalige hits in onze contreien, Salsa Tequila van de Noorse fopstront Anders Nilsen. Het liedje zet willekeurige Spaanse woorden op een rij en vindt dat allemaal best geinig. Nu kun je met veel goodwill dat soort holle ironie als maatschappijkritiek interpreteren, hetzij dat Nilsens oeuvre verder geen sikkepit Spaans blijkt te bevatten. Als er dus al een nummer is dat onze culturele verwaarlozing thematiseert, lacht ze haar in het gezicht uit.

Het is tijd dat we persoonlijk engagement opnieuw centraal stellen in onze cultuurbeleving. De cultuurindustrie is geen anonieme entertainmentmachine waar wij willoos aan moeten gehoorzamen. Wie cultuur beleeft, stelt zich open voor een ander wereldbeeld en dat hoeft niet altijd hetzelfde te zijn. Probeer ze toch maar eens uit, die films uit Midden-Oosten, of de bands uit Mali. Niet onze mening verraadt in de eerste plaats of we vooringenomen zijn, maar wat we onze mening waard achten.