Hoe regisseur Samuel Maoz Israëlische ministers pissig krijgt: ‘We begraven de waarheid liever’

© FILIP VAN ROE
Dave Mestdach
Dave Mestdach Chef film van Knack Focus

Samuel Maoz’ gecontesteerde prijsbeest Foxtrot belooft één van de hoogtepunten te worden tijdens MOOOV, het Couleur Café onder de Belgische filmfestivals. Al denkt niet iedereen in zijn thuisland daar zo over. ‘In Israël begraven we de waarheid liever.’

En of Miri Regev, Israëlisch minister van Cultuur, tevreden was toen Foxtrot in januari naast een Oscarnominatie greep. Nee echt, tevreden. Dat de Academy de film van haar landgenoot Samuel Maoz niet weerhield voor beste buitenlandse film bespaarde het land namelijk ‘bittere teleurstelling en een leugenachtige voorstelling van het leger’. Dat Foxtrot in september nog bekroond werd met de Zilveren Leeuw op het Filmfestival van Venetië moet haar dan ook een doorn in het oog geweest zijn. Voor Maoz werd het zijn tweede Leeuw, na een Gouden exemplaar voor Lebanon in 2009. Die claustrofobische debuutfilm reduceerde de Israëlisch invasie van Libanon en de bijhorende oorlogsgruwel tot wat vier bange, onervaren soldaten vanuit hun rijdende tank konden zien. Maoz beleefde de invasie zelf vanuit dat perspectief, en de eerste 25 jaar lukte het hem niet om die traumatische oorlogservaring in een script te gieten. De geur van verbrand mensenvlees schoot telkens in zijn neus.

Ik weet niet of er later genoeg tijd zal zijn om ‘I told you so’ te roepen. Dus doe ik het liever nu al.

Foxtrot is van een ander kaliber. Het gestileerd drieluik mag dan wel geen oorlogsfilm zijn, maar hij pookt misschien nog dieper in de nationale wonde dan Lebanon. Welgestelde ouders krijgen te horen dat hun zoon is omgekomen tijdens zijn militaire dienstplicht, wat bij de vader een oude wonde openrijt. Een dienstplichtige verveelt zich dood aan een godverlaten checkpoint tot er plots paniek uitbreekt.

Volgens Regev bezoedelt Foxtrot het imago van het leger, en in dezelfde adem dreigde ze er mee ‘anti-Israëlische films’ kort te wieken. Volgens Maoz bewijst die aanval vooral hoe accuraat zijn film wel is. ‘Zelfs de meest patriottische Amerikanen noemden Michael Cimino of Oliver Stone nog geen verraders na hun films over de Vietnamoorlog.’

Waar zit de vonk van Foxtrot?

Samuel Maoz: Mijn oudste dochter had vroeger de gewoonte om elke dag te laat op te staan, de bus te missen en dan maar keer op keer een taxi te nemen. Wat me op den duur niet alleen veel geld kostte, maar me ook opvoedkundig niet verantwoord leek. Toen ik me op een zekere ochtend kwaad maakte, en haar toch verplichtte om de bus te nemen, hoorde ik een halfuur later dat een terrorist zich had opgeblazen op lijn vijf, de buslijn van mijn dochter. Tientallen mensen waren omgekomen. Ik probeerde mijn dochter te bereiken maar het netwerk was overbelast. Dat was het ergste uur van mijn leven, nog erger dan wat ik had meegemaakt tijdens de oorlog. Uiteindelijk hoorde ik dat ze ongedeerd was: ze had de bus met de zelfmoordterrorist voor haar neus zien wegrijden. Ze had zelfs nog gezwaaid om hem tegen te houden maar de buschauffeur was niet van het vriendelijke type.

Beangstigend, maar wat heeft dat uiteindelijk met Foxtrot te maken?

Maoz: Ik vroeg me af wat ik verkeerd had gedaan. Mijn besluit om haar met de bus naar school te sturen leek logisch en rechtvaardig, maar tegelijk had het mijn dochters dood kunnen betekenen. In Foxtrot probeer ik de kloof te laten zien tussen dat waar we enige controle over hebben en dat waar we helemaal geen controle over hebben. Het gaat over een vader die het juiste doet en zichzelf dat toch eeuwig zal verwijten. Ik heb heel lang nagedacht over welke les ik moest trekken uit het voorval met mijn dochter. Ik ben tot een tragische conclusie gekomen: er valt niets uit te leren. De te trekken les is dat er geen les te trekken is.

MAOZ over FOXTROT. 'Het leger is in Israël een weerspiegeling van de samenleving.'
MAOZ over FOXTROT. ‘Het leger is in Israël een weerspiegeling van de samenleving.’© FILIP VAN ROE

Foxtrot schetst geen fraai beeld van het Israëlisch leger. Hoe dicht leunen de vaak surreële taferelen bij de werkelijkheid aan?

Maoz: Ik wil niet dat de kijker zich op details blindstaart, maar het grotere plaatje ziet. Omdat zoveel onderwerpen zeer gevoelig liggen, ben je in Israël bijna verplicht om zeer precies te zijn, maar Foxtrot is helemaal géén realistische film over checkpoints en wegblokkades. Die interesseren me voor geen meter: ik wou er een surreëel verhaal van maken. Het klopt dat je tijdens je legerdienst een heleboel nutteloze zaken moet uitvoeren, maar de specifieke realiteit van de film bestaat niet echt. De film is één grote allegorie. Ik geef het leger voornamelijk een rol omdat het in mijn land een weerspiegeling van de samenleving is. Je kiest niet voor het leger: iedereen moet legerdienst vervullen.

Kan je die allegorie voor de slechte verstaander toelichten?

Maoz: De microkosmos van die wegblokkering weerspiegelt een apathische, bange samenleving. Eén met een misvormde perceptie van de werkelijkheid, afkomstig uit verschrikkelijk trauma’s uit het verleden. In de laatste scène komt die ongezonde en leugenachtige situatie tot een hoogtepunt. De begrafenis van die Mercedes is een beeld dat iedereen meteen begrijpt. Je moet geen genie zijn om het te ontcijferen: in Israël begraven we de waarheid liever dan ze onder ogen te komen. We proberen de moeilijke vragen niet te beantwoorden, we negeren ze gewoon. Net zoals de titel ook zeer eenduidig is: een foxtrot laat de danser veel variatie toe, maar hij eindigt altijd waar het begon.

De soldaten die het checkpoint bemannen, huizen in een container die steeds dieper in de modder wegzinkt. Laat me raden: ook dat bedoel je allegorisch.

Maoz: Je denkt toch niet dat ik interesse had in een film over een container die wegzinkt? ( lacht) Natuurlijk is dat symbolisch. We weten dat we gaan wegzinken en als het zover is, zal het ook in een oogwenk voorbij zijn. Aangezien ik niet weet of er dan tijd genoeg zal zijn om ‘ I told you so‘ te roepen, zeg ik het liever nu al.

Is het de plicht van een filmregisseur om kritisch te staan tegenover zijn land en de grote politieke of maatschappelijke thema’s door te lichten?

Maoz: Neen. In mijn ogen is een schepper altijd de ambassadeur van zijn ziel. Als je een politieke persoon bent, dan zal je film ook politiek zijn. Als je een dichter bent, dan zal je film misschien eerder over liefde en gevoelens gaan. Uiteraard zijn alle schakeringen mogelijk, maar waar ik manifest niet in geloof, is de verplichting om politieke of maatschappelijke onderwerpen aan te snijden. Zelf ga ik voor combinaties: een filosofisch onderwerp, een relevante politieke statement en een vleug poëzie.

Samuel Maoz

Geboren in Tel Aviv in 1962.

Verdient lang zijn brood met videoclips en reclamefilms.

Verrast in 2000 met de experimentele dansdocumentaire Total Eclipse.

Wint in 2009 de Gouden Leeuw op het Festival van Venetië met Lebanon, zijn eerste langspeler. De film wordt tevens genomineerd voor een Oscar.

Ontvangt in 2017 de Zilveren Leeuw voor Foxtrot.

Zetelt in de Canvas Award Jury die voor Mooov op zoekt gaat naar de beste film.

Het duurde 25 jaar vooraleer je sterk genoeg was om het scenario voor Lebanon uit te schrijven. Je tankfilm werd een groot succes, maar toch was het opnieuw negen jaar wachten op Foxtrot.

Maoz: Ik doe nog andere dingen dan films maken. Ik schilder, ik breng een dochter groot en ik schrijf. Momenteel werk ik aan een boek: een collectie monologen uit films die ik nooit ga regisseren. Foxtrot heeft me maar drie jaar gekost en toch was het een moeilijkere film dan Lebanon, die 25 jaar in mijn hoofd had kunnen sudderen. Toen ik er eindelijk aan begon, kon ik hem gewoon downloaden. Lebanon wees zichzelf uit, aangezien ik mezelf heel strenge beperkingen had opgelegd: je zag de oorlog uitsluitend door het vizier van de tank en dat sloot meteen 99 procent van de shots uit. Foxtrot was moeilijker want complexer, filosofischer en eleganter.

Het verbaast dat een Amerikaanse remake van Lebanon is uitgebleven. Zit jij daar voor iets tussen?

Maoz: Ik ben gepolst. Maar ze willen dat ik de remake zelf regisseer en daar heb ik geen zin in. Brad Pitt schreef een e-mail naar mijn agent toen hij Fury voorbereidde ( zijn oorlogsfilm over een Amerikaanse tankploeg aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, nvdr.). Hij had Lebanon meerdere keren bekeken en wou zijn waardering voor de film uitdrukken. Fury is geen remake, maar ik zag wel een paar dingetjes die ik precies ergens van kende. ( lacht) Flatterend, toch?

Foxtrot

Gaat in première tijdens Mooov. Vanaf 25/4 in de bioscoop.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content