‘Hij is de Abba van de literatuur’: waarom Stijn Meuris zo van Jonathan Franzen houdt’

One book to rule them all: bekende boekenvrienden vertellen over dat ene werk dat ze hun nooit mogen afpakken. Deze week vroegen we het aan Stijn Meuris.

Stijn Meuris het zwijgen opleggen: geen sinecure: als de zanger, tv-maker, amateur-astronoom en nu ook conferencier – ‘Na de zomertour met de band begin ik aan de try-outs van mijn tweede Tirade‘ – ergens enthousiast over is, ontpopt hij zich tot een niet in te tomen praatvaar. Ook als het over boeken gaat, hoewel hij zichzelf niet als veellezer bestempelt. ‘Meestal lees ik non-fictie. Slechts heel af en toe glipt er een roman doorheen. Toen in 2001 de hype rond De correcties losbarstte, ben ik overstag gegaan, ook al vanwege die prikkelende titel. Die straalt ambitie uit, grandeur, net zoals Harry Mulisch’ De ontdekking van de hemel, mijn tweede favoriet.

Je wéét gewoon dat je geen doorsneeboekje in handen hebt – “Beste lezer, er bestaat zoiets als de Bijbel. Wel, ziehier de annex”, dat idee – en Franzen maakt het ook helemaal waar. Nochtans lijkt het aanvankelijk maar een banaal verhaal over een disfunctionele familie die op cruise gaat in de hoop de onderlinge verhoudingen op te lappen maar dat is slechts de potgrond, een portaal naar een andere dimensie. Ik kan me voorstellen dat mijn buurvrouw De correcties maar een vervelend boek vindt – het bulkt niet van de dramatische plotwendingen – maar ik hou net van die sluimerende onrust. Ik vergelijk het boek graag met de film Magnolia, ook niet meteen één brok actie, maar hij laat je wel achter met een knoert van een what the fuck-gevoel.

‘Ik weet dat er in literaire kringen vaak misprijzend over Franzen wordt gesproken – in die zin is hij de ABBA van de literatuur: “Oké, briljant, maar kunnen we het nu over serieuze boeken hebben?” De hype rond dit boek zal hem ook geen deugd gedaan hebben – daar kijken culturo’s graag op neer – maar hoe kom je anders in contact met zo’n uitdagend, wereldomspannend boek? Een hype is niet meer dan een gangmaker: “Hebben ze het nu wéér over dat boek? Misschien toch eens kopen.” Franzen gebruikt, of misbruikt, zijn soapverhaal om universele vragen te stellen: hoe zit de mens in elkaar, wat is onze plaats in de kosmos, en kan een roman ons bestaan in woorden vatten? Ja, sorry, je denkt waarschijnlijk: ‘Die Meuris blijft maar doorbomen’, maar dat boek heeft me echt bij mijn nekvel gegrepen.’