De nieuwe Robert Menasse is zijn Grote Europese Roman (maar dan met flarden Dan Brown)

© .
Roderik Six
Roderik Six Journalist voor Knack

Er waart geen spook maar een varken door Europa. Aan humor geen gebrek in de breed opgezette roman van Menasse, maar een beetje meer diepgang had niet misstaan in De hoofdstad, dat verder als een ideale Brusselse stadsgids leest.

Hun populariteit bij het kiezerspubliek doet anders vermoeden, maar de natte droom van nationalistische partijen – de natiestaat rehabiliteren – is ten dode opgeschreven: eerder dan een toekomstvisie is het hoogstens een gecultiveerde nostalgie, heimwee naar een tijdperk dat nooit echt bestaan heeft. Het epicentrum van de macht ligt al decennia bij Europa, dat er alles aan doet om de binnengrenzen uit te wissen en de nationale besluitvorming afslankt. Dat maakt Europa tot een ideale zondebok. Een politicus hoeft slechts naar het verdorven ‘Brussel’ te wijzen om zijn machteloosheid te verdoezelen.

Centrale zin: De wereld is confetti, maar door het algoritme beleven wij haar als mozaïek.

Daar is ook Fenia Xenopoulou, een van de vele personages in Menasses roman De hoofdstad, zich bewust van. Niet gespeend van ambitie vat de EU-beambte het plan op om het gedeukte imago van de Europese Commissie op te kalefateren – een jubileumfeest lijkt haar ideaal -, en zo zet ze een bureaucratische machinerie in gang die invloed zal hebben op haar meer dan vijftien medepersonages.

Daarmee lonkt Menasse al openlijk naar zijn Weense stadsgenoot Robert Musil, die in zijn monumentale De man zonder eigenschappen dezelfde opzet uitwerkte, zij het dat Musil veel meer oog had voor de denkwereld van zijn hoofdpersonage Ulrich, die in 1913 belast wordt met het jubileum van het zeventigjarig keizerschap van Frans Jozef.

De nieuwe Robert Menasse is zijn Grote Europese Roman (maar dan met flarden Dan Brown)

Aan ambitie geen gebrek dus bij Menasse, en hoewel zijn lichtvoetige toon aanvankelijk enthousiasmerend werkt, verslapt zijn versie van De Grote Europese Roman naar het einde. Ja, de couleur locale van Brussel is geinig, en ja, het losgeslagen varkentje dat als rode draad door de Brusselse straten huppelt, is een mooi symbool voor de economische prioriteiten van de EU, en ja, Menasse vat het gekonkel slim in dialogen, maar er zijn ook ernstige minpunten. Het moordcomplot dat zijn roman van vaart moet voorzien, lijkt uit een Dan Brown-thriller geplukt, het geleur met de erfenis van Auschwitz komt pijnlijk genoeg nooit tot zijn recht, en zijn postmoderne inlassingen – ‘Romans zijn dood’, schrijft hij ergens ín zijn roman – blijven flets.

Toch moet je zijn technische kwaliteiten bewonderen. Hij wisselt soepel van personages en weet de complexiteit van Europa knap te illustreren zonder in clichés te vervallen. En hij oppert één briljant idee om de Europese eenheidsgeest bij de burger te versterken: schaf nationale identiteitskaarten af en vermeld nog enkel de geboorteplaats. Eentje om te pikken, Guy!

De hoofdstad

Robert Menasse, Arbeiderspers (oorspronkelijke titel: Die Hauptstadt), 430 blz., 23,00 euro.

Robert Menasse

Robert Menasse (°1954) verbleef jarenlang in Brussel om research te doen voor De hoofdstad, waarmee hij de Deutscher Buchpreis won. Dat verklaart de cameo van Geert van Istendael als ‘beroemd intellectueel’ en zijn gedegen kennis van de betere Brusselse cafés en restaurants.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content